Belleğinizden Daha Fazlasını Elde Etmek İçin İpuçları
Unutkanlık yüzünden sinirlenmeyin. Öğrenmek ve hatırlamak için aşağıdaki basit oyun ve ipuçlarını kullanın
Yaşlandıkça kendinizi araba anahtarlarınızı, gözlüklerinizi bulmak için evi kızgınlık içinde arşınlarken ya da köpeğini gezdirirken rastladığınız yeni komşunuzun adını hatırlayamazken bulduğunuzu farkettiniz mi? Bu sinir edici, kesinlikle, ancak kaçınılmaz değil – ve belleğinizi keskin tutmaya yardım etmek için yapabilecekleriniz var.
Bu yanılmalar sinir bozucu ve kızgınlık uyandırabilir ancak mutlaka kötü bir şey olduğu anlamına gelmez. “Yaşlılıkla biraz normal bellek kaybı olur,” diyor Dr. Anne Fabiny, Cambridge Sağlık Birliğinde baş geriatrist ve Harvard Tıp Fakültesinde asistan profesör. “Bir insanın adını unutmak sıkıntı verici ve kızdırıcı ancak bir partiye gitme, sosyal etkinlerinizi idare etme ve kendinizden keyif alma yeteneğinizi bozmaz.”
Ancak unutkanlığın insafına da kalmadınız. Yaşla ilişkili değişimleri kabul ederek ve onlarla nasıl uğraşacağınızı öğrenerek belleğinizden daha fazlasını elde edebilirsiniz.
Olasılıkla zararsız unutkanlıklar
Geçenlerde ilk kez karşılaştığınız bir kimsenin adını unutmanız.
Doktorunuzla konuşmayı düşünün
Bir aile üyesinin adını hatırlamak için mücadele veriyorsunuz ve ilk kez olmuyor.
…zararsız…
Yeni bir tanıdığa öğle yemeğine gitmek için telefon etmeyi unuttunuz.
Doktorunuzla konuşun
Eski arkadaşlarınızla yıllardır gittiğiniz aylık öğle yemeğini unuttunuz.
…zararsız…
Doktorunuzun cadde adını unuttunuz ama gene de muayenehaneyi buldunuz.
Doktorunuzla konuşun
Bildik bir yerde araba kullanırken yön duygunuzu kaybettiniz, nereye gideceğinizi bilmiyorsunuz ve kaybolmuş sürüyorsunuz.
…zararsız…
Bir kimseye dün sorduğunuz soruyu tekrar soruyorsunuz.
Doktorunuzla konuşun
Aynı günde aynı soruları defalarca soruyorsunuz ve bunun farkında değilsiniz.
…zararsız…
Unutkanlığınız konusunda başkalarıyla şaka yapıyorsunuz.
Doktorunuzla konuşun
Eşiniz bellek hatalarınız hakkında endişelerini söylüyor ve doktorunuzla konuşmanızı öneriyor.
…zararsız…
Yeni ilacınızın adı aklınızdan silinmiş ve etikete bakmak zorunda kalıyorsunuz.
Doktorunuzla konuşun
Not aldığınız halde doğru ilaçları doğru zamanda almayı hatırlamakta zorluk yaşıyorsunuz.
Yaşlılık ve Unutkanlık
Yaşlandıkça yeni bilgi öğrenme ve onu hatırlama yeteneği biraz azalır. Çoğu insan 50 yaş dolayında bunu fark eder. Bu değişikliğin bir nedeni beynin bilgiyi işleme hızının orta yaştan başlayarak biraz azalmasıdır. “Bütün hepsi belleğinizdekileri alıştığınız hızda çıkardığınız şekilde çıkaramıyorsunuz artık” diyor, Dr. Fabiny.
Diğer bir olasılı bellek bozucu ilaçlardır. Her ne kadar genelde yaygın değilse de ilaçlar belleği bozabilir. En suçluları anti-anksiyete ilaçları (tranquilizerler) ve sedatif ilaçlardır.
Dinlendirici bir uykunun eksikliği de sizi daha unutkan yapabilir. “Yaşlandıkça bilişsel olarak eskiden az uykuyla yaptığınız şekilde fonksiyon yapamazsınız” diyor Dr. Fabiny.
Unutkanlık sağlığınızı, ekonominizi ya da ev yaşamınızı idare etmek gibi günlük yaşantı ve rutininizi etkilemeye başlıyorsa ciddi bir konu olabilir. Eğer endişeleriniz varsa, bellek testi gerekiyorsa doktorunuzla konuşun.
Ancak iyi dinlenmiş ve iyi fonksiyon yapıyor ancak giderek unutkanlaşıyorsanız belleğinizden daha fazlasını elde etmek için şu temel oyunları ve ipuçlarını yapın.
Rutini izleyin: Araba anahtarlarını, gözlükleri ve cep telefonunu hergün aynı yere koyun. Bu onların nerede olduğunu bulmayı bir kafa işi olmaktan çıkarır.
Acele etmeyin: Yeni şeyler öğrendiğinizde yavaşlayın ve dikkat sarf edin. Beyninizin bellek sistemine işi yapması için zaman verin.
Aynı anda tek bir iş yapın: Çok iş yapma ve dalgınlık genellikle birlikte olur. Eğer bir seferde pek çok zihinsel iş yaparsanız beyninizi boğar.
Adları tekrar edin: Bir konuşmada kişinin adını ayrılmadan önce en az bir ya da iki kez söyleyin, örneğin “Seninle konuşmak hoştu Tom” ya da sesizce adı kafanızda kişinin gözlerine bakarak tekrar edin.
Ezberleme oyunları öğrenin: Kişinin adını fiziksel bir özellikle ilişkilendirin. Örneğin Ali Mavi mavi gözlere sahip” ya da onu canlı bir imaja bağlayın: Levent levent gibi biri. Ya da isme kafiyeli söz bulun – yabancı, oyuncu…
Daha iyi bir dinleyici olun: Konuşmada gerçekten işittiklerinize odaklanın. Aktif dinleme tekniklerini kullanın: “Yani, eğer seni doğru işitiyorsam söylediğin şey….” gibi.
Dikkat dağıtıcılardan kaçının: Gürültülü ve etkinlik dolu ortamlar, kalabalık halk binaları gibi, bir insanın bilgiyi anlamasını ve almasını daha zorlaştırır. Dikkat dağıtıcı ortamlarda önemli konuşmalar yapmayın, IPodunundan ya da radyonuzdan müzik dinleyin ya da okuyun.
Tekrar dönüp bakın: Aşamalarla öğrenmek yoğun çalışarak öğrenmekten iyi işler. Yeni bir bilgiyi öğrenirken yavaş yavaş göz gezdirin sonra ertesi gün yeniden dönün ve tekrar daha yakından birkaç şeyi yazarak çalışın.
Not alın: Sonra hatırlayacağınızı düşüneceğinize küçük bir cep defterine not alın. Yazma eylemi belleğinizi daha çok pişirir. Cep kayıt audio cihazları da not almak için harika bir yol, yazdığınız bilgiyi bulmak için gözlük aramak zorunda kalmazsınız.
Dijital beyin kullanın: Belleğinizden istediklerinizin bazısını “dijital beyne” geçirin. Akıllı telefonlarda ve tabletlerdeki takvim ve hatırlatıcı araçları unutkanlığın etkilediği olağan bellek işleri için sorumluluğun bir kısmını alabilir.
Bellek ipuçları yaratın: Bir şeyi yapmanızı hatırlatacak bir nesne, yer ya da olayı kullanın. Bu bellek oyunlarının klasik örneği ilaçlarınızı diş fırçanızın yanına koymaktır. Bu yatmadan önce dişlerinizi fırçalarken gece ilaçlarınızı ve gene sabah diş fırçalarken sabah ilaçlarınızı almayı hatırlatacaktır.
Statin ilaçlar belleğe zararlı mı?
Birkaç yıldır FDA insanlardan kolestrol düşürücü statin ilaçlar alırken bellek zayıflığı, sersemlik ve “bulanık kafa” deneyimlediklerine ilişkin raporlar almakta. Ender durumlarda statin alan insanlar son birkaç saatten birkaç güne kadar olan zamanda hiçbir şeyi hatırlamadıklarını rapor ettiler. Belirtiler statin almaya başladıktan bir günle birkaç yıla kadar olan zamanda ortaya çıkmış ancak FDA bellek kaybı ile belirli herhangi bir statin ilacı, dozu, kullanıcının yaşı ya da alınan diğer ilaçlarla bir bağlantı kuramadı.
FDA Şubat 2012’de ilaç yapımcılarının statin etiketlerine zihinsel yan etkiler konusunda bilgilendirme eklemelerini şart koştu. Böyle yaparak statinin yan etkilere yol açtığını ileri sürmedi – yalnızca bu ilacı alan 21 milyon Amerika’lının raporlardan haberi olsun istedi.
Statin sizi nasıl etkiliyor? Araştırma henüz statin almanın zihni kesinlikle kötü şekilde etkilediğini göstermedi. Aslında, statin için yapılan bazı klinik denemeler zihinsel ya da “bilişsel” fonksiyon kontrollerini kapsamış ve bir etki bulamamıştır.
Zihinsel belirtiler de ender olarak ortaya çıkmıştır. “Yirmi iki yıldan fazla bir süredir hastalara statin veriyorum yalnızca iki kişinin bana ilaçların net bir bellek kaybı not ettiklerini hatırlıyorum,” diyor Dr. Mason Freemann, Massachusetts Genel Hastanesinin lipid kliniğinin kurucu direktörü ve Harvard Tıp Fakültesinde tıp profesörü.
Rapor edilen bellek ve zihinsel etkiler tersine döndürülebilir görünüyor. FDA’nın “tüketici güncellemesinde” etiket değişikliği not ettiğine göre: “Genelde belirtiler ciddi değil ve hasta statini bıraktıktan birkaç hafta içinde geriye dönüşü var.”
Rapor statin kullanıcıları arasında neyin zararsız bellek hatası olduğu konusunda endişeye yol açtı, diyor Dr. William Kormos, Harvard Men’s Health Watch’un (Harvard Erkek Sağlığı Gözcüsü) editörü. “Bir adı unutmanın statinden dolayı olması olasılı değildir,” diyor Dr. Kormos. “Raporlar oldukça büyük bellek değişimlerini tanımlıyor.”
Statinin belirsiz zihinsel yan etkileri mutlaka onun ispatlanmış yararları karşısında tartılmalıdır. Kalp hastalığı saptanmış insanlar için statin can kurtarıyor.
Eğer düşünmenizde ya da belleğinizde ani ya da beklenmedik değişiklikler fark ederseniz bunu doktorunuzla konuşun. Ancak iyi bir neden olmadıkça statin almayı aniden kesmeyin. Yararı konusundaki kanıtlar yan etkilerine göre çok daha sağlam verilere dayanıyor.
~ Eliot
Bir cevap yazın