Hep Uğraşı İçinde Kalma
Y
Yeni şeyler öğrenmek ve daima uğraşı içinde olmak sağlam bir beden ve zihnin anahtarlarıdır
Dorothy Anger Boston Üniversitesinde (BÜ) sinemadan yabancı ilişkiler ev Orta Doğu’ya uzanan dokuz ders alıyor. Ancak sınıf arkadaşlarının çoğunluğunun tersine Anger gelecekteki kariyeri için bir yol arayışında değil. Çalışma günleri onun zaten arkasında.
Anger, 69, burs başvuruları yazma ve ilişkiler konusundaki kariyerinden birkaç yıl önce emekli oldu. Bu zaman içinde 58 yaş ve üstü erişkinlere, lisans ve lisans-üstü düzeyinde dersler sağlayan BÜ’nin Evergreen programının adanmış bir öğrencisi oldu.
“Sanırım, bu hayatımın en iyi zamanlarından biri,” diyor Anger. “Yapmak istediğim her şeyi yapmak için geniş bir zamanım var ve bundan büyük bir avantaj sağlıyorum.”
Ayrıca doğduğu yer Newton’da gönüllü çalışıyor, haftada iki kez tenis oynuyor ve çok seyahat ediyor –İsrail ve Küba listesinde gelecek sıradaki gidilecek yerler. Programı dolu gibi geliyor ancak Anger, pek çok yaşlanma uzmanının söylediği, yaşlı erişkinlerin sağlıklı bir yaşam tarzını korumak –hem beden hem de beyin: yeni şeyler öğren, sosyal olarak aktif kal ve fiziksel zindeliği koru– için yapılması gerekenlerin bir modeli.
Amerikan Emekliler Topluluğunun 2011 araştırmasına göre çoğu emekli baby boomer günümüzde tam zamanlı bir çalışma hayatından tam zamanlı bir emekliliğe geçiyor. Ancak, zor kazanılmış günleri gevşeyerek ve kanepede uyuklayarak geçirmek çekici gelse de bunun aktif ve sağlıklı bir belleği korumak için çok az yararı var, yaşlanma uzmanlarına göre.
Emeklilerin yapabileceği en kötü şey –özellikle on yıllarca uzun stresli günlere alışmış olanlar için- beyinlerinin yeni işler ve deneyimler öğrenme mücadelesini durdurmalarıdır. Dr. Anne Fabiny, Cambridge Health Alliance’da şef geriatrist, emeklilerin meslek değiştirmeleri gerek, hız değil, diyor.
Tıbbi deneyimine dayanarak Fabiny, iyi yaşlanan baby boomerların, aynı zamanda dünyayla, çeşitli şekillerde, en iyi etkileşimde olanlar olduğunu söylüyor. “Kurslar alıyorlar, derslere katılıyorlar, hergün gazete okuyorlar,” diyor. “Bu, dış dünyayla meşguliyeti sürdürmektir. Meşguliyeti köklü olarak değiştirmezler.”
Ve her yapılanın entelektüel bir meşgale olması gerekmez; diğer yaygın etkinlikler gönüllü bir çalışma, kilisede aktif olma, torunlarla ilgilenme ve sosyal bağlantıda olmayı kapsayabilir, diyor Fabiny.
Araştırmacılar henüz belli bir faktörün bilişsel çöküşü önlediği ya da hızlandırdığını söylemek için yeterli bir kanıta sahip değil, diyor Birmingham’da Yaşlı Sağlığı Merkezinde ve Kadınlar Hastanesinde çalışan Dr. Mark Simone-Skidmore. Ancak, beynin nasıl çalıştığı ve yaşlanınca beyne ne olduğu konusunda çok şey biliyorlar.
Kalbi sağlıklı tutan pek çok faktörün beyine de yararı var, diyor Simone Skidmore. Tersine, yüksek kan basıncı, yüksek kolestrol, diyabet ve sigara –bunların hepsi kalp krizi riskini arttırır- beynin kan damarlarına hasar verebilir, iskemik değişimler adı verilen temel bir felce ya da düşük kan akışına yol açarak. İşte bu nedenle yaşlanırken egzersiz ve sağlıklı diyet önemli olmaya devam ediyor.
Beyin aynı zamanda bir kasa çok benzer biçimde davranır. Düzenli egzersiz ve güç çalışması olmaksızın pazu ya da baldır kasları körelir; yeni bir bilgiyi işleme mücadelesi olmazsa beyin de gücünü yitirir. “Kullanmazsanız, kaybedersiniz,” diyor Simon-Skidmore.
O ve diğerleri, 65’in sihirli bir sayı olmadığını vurguluyor. Değişiklikler beyinde normal yaşlanmanın parçası olarak, elliler kadar erken, hatta bazılarında geç kırklarda başlar. Kısa dönemli bellek sorunları isim hatırlama, anahtarları unutma yaygındır ve yaşlı erişkinler bilgiyi daha geç işlemeye başlarlar.
Tam da Arnold Schwarzenegger’in 20’sindeki vücudunu hiçbir zaman geri alamayacağı gibi, yaşlı bir beyin gençlik yıllarındaki gibi keskin olamaz, diyor Fabiny. Ancak bu beynin korunamayacağı demek değildir. Yeni bir dil öğrenme, örneğin, beyin için en zor işlerden biridir, çünkü birçok alanı çalıştırır.
Dr. Tom Perls, BÜ Tıp Fakültesinde New England yüzlükler araştırmasının başındaki kişi olarak 100 yaşına kadar yaşayanları inceliyor, beyin için, ağırlık kaldırma, ilk kez Sudoku bulmacası çözme kadar temel olabilen hem yeni hem de karmaşık bir şeyi öğrenme anlamına gelir.
Erişkinler yeni bir şeye hakim olma konusunda mücadeleye giriştiklerinde bu iş için sorumlu beyin kısmını yapılandırırlar ki bu fonksiyonel stok denen şeyi arttırır, diyor Perls.
“Yani herhangi bir şey Alzheimer gibi bir şeyi mayalandırıyorsa, hastalığın sizin üzerinde bir etki yapması için olasılıkla daha fazla zamana ihtiyacı vardır, çünkü belleğinizde herhangi bir bozukluk olmadan önce saldırmak zorunda olduğu daha fazla bağlantı vardır.”
Dolayısıyla emeklilik yıllarından en iyisini çıkarmak isteyen insanlar için bu ne anlama geliyor? Seçeneğiniz olmayabilir. Ebeveynlerinizin kuşağı 65 yaşı yaşlı olarak dikkate almış olabilir; ancak günümüzde ortalama ömür beklentisi 81 yıl, diyor Perls , ki bu diyelim ki, lisedeki Fransızcanızı tazelemek ya da Müslümanlığı öğremek için, Dorothy Angers’ın planladığı gibi, çok fazla fırsat olduğu anlamına gelir.
Nancy Reardon Stewart
~ Zen Budizm
Bir cevap yazın