Yaşlılık Ne Zaman Başlar?

Geçen hafta yazdığım, ‘Bir Yaşlının Hayatında Bir Gün‘ adlı iletime okuyucu Flora Davis bir yorum yollamış:

“Bilirsin, 69 yaşında olduğunu duyunca şok geçirdim.  Ben 76’yım ve bana göre 69  yaş çocuk gibi. Ben kendimi yaşlı hissetmeyi bekliyorum hala, ne anlama geliyorsa.

“Ciddi olarak sorulduğunda, yaşlılığın ne zaman başladığını söylerdin? Basitçe, hissettiğimiz kadar mı yaşlıyız? Ve günden güne değiştiğine göre bu ne anlama gelirdi?

Tüm yaşamımız boyunca sıkça hissettiğimiz –yalnızca hissettiğiniz yaştasınız- deyişi anlamsız. Kimse şimdi bulunduğu yaşta daha önce olmadığı için o yaş öyle hissettiriyor. Başka türlüsü nasıl olabilirdi?

Dahası, herhangi birinin 75 yaşındayken  60, 50, 40 ya da 30 yaşında hissetmiş olduğu gibi hissetmesi mümkün mü? Umarım değildir. Bu, bütün bu yıllar boyunca hiçbir değişimin, öğrenmenin, hiçbir yeni bilginin olmadığı anlamına gelir. Olaylar, deneyimler, eğlenceler, trajediler, başarılar ve başarısızlıklar (bireysel farkındalık derecesini de hesaba katarak) bizi değiştirmeli, değiştirir, bize öğretir ve bazen bizi biraz daha akıllı yapar. Yalnızca geçen zamanla mümkündür bu.

Bugün ya da yarın çoğu insanın yaşamı boyunca birileri, yaşımız konusunda “Oh, o kadar yaşlı görünmüyorsun,” demek zorunda kalır ve bu değişmez olarak bir iltifat olarak alınır, çünkü yaşlı görünmek Amerikan kültüründe en büyük günahtır.

Genç görünme baskısı yaşamımızın her gününde gazete ve magazin ilanlarında, televizyon reklamlarında,  showlarda, iş arayanlar ilanlarında etrafımızı çevreler. Oprah Winfrey gençlik dolu görünme işini  20 yıldır bir fetiş haline getirdi.

Yaşlılığın kültürel iğrençliğinin pek çoğu “yaşlı”nın kendisinde.  İşte “yaşlı”nın bir online sözlük olan Thesaurus’dan birçok eş anlamlısı:

Eski, yılca ileri, antika, bozuk, düşkün, bir ayağı çukurda, ihtiyar, mecalsiz, bitkin, deneyimli, fosil, geriatrik, gidiyor, gri, gri saçlı, kırlaşmış, ak saçlı, hasarlı, hareketsiz, halsiz, olgun, olgunlaşmış, genç değil, geçmiş, bayat, inişte, en iyi zamanı geçmiş, bunak, kıdemli, hünerli, miadı dolmuş, yorgun, saygıdeğer, tecrübeli, emektar, kullanılamaz.

Bazı yaşlı insanlar düşkün, bir ayağı çukurda, mecalsiz, bitkin, bunak v.s. olsa da çoğu değildir -en azından yüzde 80 kadarı- ve bu sözcükler yaşlılığı tanımlamaz.

Time goes By’ı 2003’de planladığımda, verdiğim ilk kararlardan biri “yaşlı” sözcüğü için asla onu sevimli hale getiren üstü kapalı bir söz söylememekti. Bu blogda hiçbir yerde olmasa da, yaşlılık doğrudan, ya da atmışların konuşma tarzıyla konuşulacak. Yaşlı yaşlıdır. Böyle söyleyin, belki bir şekilde, daha olumlu bir tanımlama haline gelebilir.

Flora soruyor, yaşlılık ne zaman başlar? My Mom’s Blog’unun Millie Garfield’i  (o da Flora gibi 85 yaşında ve yıllardır beni çocuk diye adlandırıyor) aynı iletide yaptığı bir yorumda tıbbi tanımlama olan ‘genç-yaşlı’ ve ‘yaşlı-yaşlı’ terimlerine değiniyor. Genelde doktorlar ve araştırıcılar yaşlılığı şöyle ayırıyor:

Genç-yaşlı: 55’ten 74’e

Orta-Yaşlı: 75’den 84’e

Yaşlı-Yaşlı: 85 ve üstü

Tıp dünyasında bazıları orta kategoriyi atlıyor ve 75 ve üzerindeki herkesi yaşlı-yaşlı olarak sınıflıyor. Bu bir anlam yapıyor.

2009’da bir haftalık bir seminere katıldığımda (bir düzine gazeteci, ben ve ikisi Nobelli 35 uzmanın yaşlılığın pek çok alanında en son bulgularını sundukları The Age Boom Akademide) uzlaşı, ‘yaşlı-yaşlı’ dönemin yaklaşık olarak toplumda çok sayıda yaş hastalıklarının görünmesinin başladığı 75 yaşında başlaması yolundaydı.

Yedi yıl kadar önce The Elderbloggers Listesine katılacak bloglar için parametreler yaratırken en düşük olarak 50 yaşı almıştım. O zaman yaşlılığı ve kuşakları şimdi bildiğim kadar iyi bilmiyordum ve eğer listeyi bugün yapsaydım yaşı 60’a koyardım. Bunun birçok nedeni var, başlıcası, bu iki yaş arasındaki on yıl bir insanın dünya görüşünde çok büyük fark yaratır.

50’sinde de birçok insan hala çocuk yetiştiriyor ya da onları üniversitede okutuyor.  Bunlar, 60’a kadar büyük ölçüde biter ve çoğu insan kariyerini bitirmeyi ya da emekliliği (eğer hala yaş ayırımcılığından dolayı işten çıkarılmadılarsa)  düşünür.

ABD’de kültür olarak karşı konulamaz bir yaşlılığı aşağılama eğilimi varken, 60, 70 hatta 80 yaşın hala genç olduğunu iddia eden inkarcılar daima olacaktır. Yalnızca aritmetik temele göre ele alınınca ne kadar aptalca. Gelişmiş ülkelerde ortalama ömür 77-81 arasında, dolayısıyla, eğer 60’ı geçtiyseniz, yaşlılığın alanına girmişsiniz demektir.

Bundan gurur duyun. Yaşadınız, sevdiniz ve öğrendiniz.  Birçok durumda önünüzde hala gidilecek uzun bir yol ve deneyimlerinizden geri vereceğiniz  pek çok şey var. Ancak,  gençlik oyununu sürdürürseniz  bilgili olduğunuzu iddia etmek- ve ona saygı duymak-  çok zor.

Yaşlılık gençlikten– ki Dr. Bill Thomas’ın yazdığı gibi, yaşamın altın standardıdeğil, kim ne derse desin- daha az değerli bir zaman değildir. Bu blogda, yaşlılar övülür, gençliğin -onun da kendi erdemleri var-  üzerinde olarak değil, eşit olarak, onun yanında.

Buna karşın, gençlikle şişirilmiş bir toplumda herhangi bir insanın anti-aging yenilikleri ve botoks iğnelerinin her yerdeki baskısına tamamen duyarsız kalması zordur. Dolayısıyla, okuyuculara küçük bir kişisel uyarıda bulunmak istiyorum.

Ben küçükken, büyükler yaşlanmadıklarını bir sloganla anlatırlardı: hayat 40’ta başlar. Ve bu kuşkusuz herkes tarafından tersinden alınırdı – 40’ta yaşlısındır- kimsenin ne o zaman, ne de şimdi olmak istediği bir şey değil.

Diğer pek çok kişi gibi ben de ergin olduğumda 40’ın gençlikle yaşlılık arasındaki sınır olduğuna inanıyordum. O yaş günüm yaklaşırken,  yani 39. yılımı bu inancımı sık sık arkadaşlarıma sızlanarak geçirdim.

Sonra, 2011 kısa bir süre önce girdiğinde, bu yeni yılda büyük yaş günlerinden birini, 70, daha yaşayacağımı düşündüm ve şaşırdım, bunca yıldır Time Goes By’da yaşlanmanın olumlu yönleri konusunda lobi yaptıktan sonra bir ya da iki  ‘ah tanrım’ diyerek düşündüğüm anda  biraz kuruntu, yutkunma, hissediyorum.

Bu korkuyla – 40’ımdakine göre daha yumuşak bir korku-  mücadele etmenin bir yolunun onun hakkında bu blogda yazmak olduğundan kuşkuluyum. Henüz nasıl olacağını bilmiyorum, ancak ilişkili iletiler kuşkusuz burada çıkacak. 40 yaş arkadaşlarımla olandan farklı olarak en azından sizi uyardım.

Ronni Bennet,   When Does Old Age begin?